Zakletva boraca ELAS-a. Izvor: Wikimedia
Nakon neuspele invazije italijanske vojske 1940. godine, nemačke snage su aprila 1941. preuzele inicijativu i u roku od nekoliko dana slomile otpr grčke vojske. Okupatorske snage su podelile Grčku: najveći deo pripao je Italiji, Bugarska je zauzela Trakiju i Egejsku Makedoniju dok su Nemci zadržali teritorije oko Soluna, Atine i nekoliko ostrva. Prvi organizovani oblici otpora pojavili su se u Trakiji, na jesen 1941. godine.
Kao i u drugim zemljama, većinu partizana su činili komunisti. Grčka komunistička stranka (KKE) je bila na čelu leve koalicije koja je krajem septembra 1941. godine uspostavila Narodnooslobodilački front (Ethniko Apeleftherotiko Metopo – EAM). Pokret se brzo širio po mnogim oblastima okupirane Grčke, i pored borbe protiv okupatora bio je nosilac revolucionarnih ideja, uspostavljajući u svim oslobođenim teritorijama svoje komitete, organizacije, institucije. Zbog brojnosti pripadnika, pokret se decembra 1942. godine organizovao i u vojnom smislu: tako je nastala Grčka narodnooslobodilačka vojska (Ellinikos Laïkos Apeleftherotikos Stratos – ELAS), koja će do kraja 1944. godine brojati oko 80.000 ljudi. Nasuprot njoj, EAM je u svojim redovima imala preko 500.000 članova).
Pored EAM-a, postojala je i Narodna republikanska grčka liga (Ethnikos Dimokratikos Ellinikos Syndesmos – EDES), koju su septembra 1941. godine osnovali probritanski orijentisani bivši oficiri, bliski liberalno-socijalističkim koncepcijama. Od decembra 1942. godine, bila je takođe aktivna i organizacija pod nazivom Nacionalno i socijalno oslobođenje (Ethniki kai Koinoniki Apeleftherosis – EKKA), koja je slično EDES-u imala liberalnu viziju buduće Grčke i snažan antikomunizam.
Nakon oslobođenja, oktobra 1944. godine, tenzije među komunistima i antikomunistima eskaliraće u građanski rat koji će trajati sve do 1949. godine.
Milovan Pisarri
Literatura: Richard Clogg, Greece, 1940–1949: Occupation, Resistance, Civil War: a Documentary History, New York: Palgrave Macmillan, 2003; John Hondros, Occupation and resistance: the Greek agony, 1941-44, New York: Pella Publishing Company, 1983;