Zastava Saveza komunista Jugoslavije. Izvor fotografije: narodnooslobodenje.wordpress.com
Termin komunizam potiče od latinske reči „comune” to jeste „javno”, „što pripada svima”, „zajedničko”, i koji označava niz političkih, ekonomskih i društvenih ideja čiji su temelji jednakost, solidarnost, kolektivna organizacija rada, mir, internacionalizam. Iako se mnogi zalažu za te vrednosti (anarhisti, komunisti premarksisti, neki delovi hrišćanstva itd.), obično se one povezuje sa filozofima Karlom Marksom (1818–1883) i Fridrihom Engelsom (1820–1895). Objavljivanjem Manifesta Komunističke partije (1848) i naročito Kapitala (prvi tom je objavljen 1867. godine, ostala tri su objavljena nakon Marksove smrti), postavljeni su temelji političke doktrine koja i dan-danas ostaje po mnogim aspektima jedini pokušaj izgradnje sveta bez eksploatacije čoveka nad čovekom, bez rata, bez nejednakosti. Ključni pojmovi su vezani za analizu tadašnjeg društva kao rezultata istorije čovečanstva koja se razvija oko borbe između dve klase (klasna borba): sa jedne strane kapitalisti, koji drže kontrolu nad sredstvima proizvodnje, a sa druge proleteri, odnosno masa ljudi koja prodaje jedino što ima – sopstvenu radnu snagu, i koje kapitalisti iskorišćavaju kako bi ostvarili profit. Zbog toga je celokupna ekonomska i politička moć bila uvek u rukama malobrojnih ljudi, koji su dominirali nad drugima onemogućavajući im „normalan” život. Iako je nakon Marksa i Engelsa ta doktrina imala mnoge interpretacije i različite pristupe oko prevazilaženja te konflitne situacije, cilj nije nikad doveden u pitanje. Upravo zbog tog revolucionarnog stava koji je pretio da uništi klasu ugnjetača, komunisti su bili često meta represije, hapšenja, maltretiranja i ubijanja. Sa druge strane, nakon inicijalnih ogromnih dostignuća u izgradnji društva bez klasa, kao što je bio slučaj Oktobarske revolucije u Rusiji 1917. godine, nastali su autokratski režimi koji se pozivaju na komunizam ali koji u stvari nemaju nikakve veze sa njim. Bio je to slučaj staljinističkog Sovjetskog Saveza i mnogih njegovih satelitskih režima.
Između 1945. i 1991. godine postojala je socijalistička Jugoslavija na čijem se čelu nalazila Komunistička partija Jugoslavije, koja je po mnogim aspektima (samoupravljanje, nadnacionalno uređenje, izgradnja mira, jednakost itd.) predstavljala najsvetliji primer primene komunističkih ideala. Ipak, ni ona nije bila imuna na različite probleme, kako unutrašnje, tako i spoljašnje, koji su na kraju rezultovali njenim raspadom.
Milovan Pisarri
Literatura: Kołakowski, Leszek, Main Currents of Marxism, Oxford: Oxford University Press, 1976; marksistička digitalna biblioteka: www.marxists.org.