Članovi holandskog pokreta otpora. Izvor fotografije: Wikipedia
Holandija je bila među prvim evropskim zemljama koje su nacističke vlasti okupirale. Naime, već 10. maja 1940. godine, nemačka vojska je počela invaziju – bez objave rata. Uprkos žestokom otporu, holandske snage su nakon nekoliko dana doživele poraz. Budući da su nacisti smatrali Holanđane arijevcima, okupacija nije bila barem na početku posebno nasilna i teška, osim za jevrejsko stanovništvo koje je ubrzo postalo meta antisemitskih mera. Nakon prvog masovnog hapšenja Jevreja februara 1941. godine, holandsko stanovništvo je stupilo u generalni štrajk protiv okupatora (samo su dva takva štrajka organizovana u čitavoj okupiranoj Evropi). Pojavile su se i prve grupe antifašističkih boraca, koje su organizovale socijaldemokrate, katolici I komunisti. Kao i drugde, nemačke vlasti su uvele oštre mere odmazde protiv njih, koje su pogodile uglavnom civile. Upravo zbog toga, sve više Holanđana počelo je da se opredeljuje za otpor, koji se razvio kao nenasilno delovanje: organizovane su mreže pomoći za skrivanje Jevreja i drugih progonjenih, štampane su antinacističke novine, masovno su falsifikovani bonovi za hranu, prikupljani su podaci za savezničke obaveštajne službe. Iako u manjoj meri, postojao je takođe i oružani otpor protiv okupatora i naročito protiv kolaboracionista (kolaboracionisti su odigrali veliku ulogu i u Holokaustu); međutim, konfiguracija terena nije bila pogodna za masovniji oružani otpor kao u drugim zemljama gde su planine i šume pružale mogućnost za gerilsku borbu. Najveće grupe Holandskog pokreta otpora bile su: Nacionalna organizacija za pomoć ljudima koji se kriju (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers – LO), Nacionalna udarnička grupa (Landelijke Knokploeg – LKP), Savet za otpor (Raad van Verzet – RVV) i Red za službu (Orde Dienst – OD). Okupljale su oko dvadeset hiljada ljudi, ali se njihov broj znatno uvećao nakon savezničkog iskrcavanja u Normandiji. Crkve, kako katolička tako i protestantske, podržavale su takođe pokret otpora.
Milovan Pisarri
Literatura: Werner Warmbrunn, The Dutch under German occupation, 1940–1945, Stanford: Stanford University Press, 1963; J. Dewulf, Spirit of Resistance: Dutch Clandestine Literature during the Nazi Occupation Rochester, New York: Camden House, 2010.