Sekula Drljević, vođa Crnogorskih federalista. Izvor fotografije: Wikipedia
Kolaboracionističke snage tzv. crnogorskih federalista (separatista) obrazovale su političke vođe Crnogorske federalističke stranke (CFS). Pristalice CFS su pozdravile italijansku okupaciju zemlje i pružile pomoć u „normalizaciji” života u zemlji. Jedan deo vođstva CFS (separatisti oko Sekule Drljevića) je uz saglasje okupatora proglasio Nezavisnu državu Crnu Goru na Petrovdanskom saboru 12. jula 1941, međutim, već sutradan je započeo opštenarodni ustanak.
U slamanju Trinaestojulskog ustanka (do sredine avgusta 1941), separatisti nisu uzeli značajnog udela. Uviđajući da njihovo opredeljenje za nezavisnu Crnu Goru nema većinsku podršku kod Crnogoraca, okupatorske vlasti su odlučile da saradnju nastave sa krilom CFS koje je bilo za federalistički a ne separatistički koncept politike. Ovo krilo pokreta, predvođeno Krstom Popovićem, imalo je i pomirljiviji odnos prema četničkom pokretu na koji se počeo oslanjati okupacioni režim.
Četničko-federalistička koalicija uspostavljena je marta 1942. i bila je usmerena protiv zaostalih partizanskih jedinica u Crnoj Gori. Tokom borbi, kvislinške formacije Krsta Popovića istisnule su snage NOP iz značajnih delova tzv. Stare Crne Gore (4 nahije) i u graničnim delovima Nikšićkog i Barskog sreza. Na ovim teritorijama se posle povlačenja partizanskih jedinica u junu 1942. stabilizuje kvislinška civilna i vojna vlast CFS.
Kvislinške vojne jedinice CFS brojale su 1.500 ljudi (Lovćenska brigada); četnika je u ostatku Crne Gore bilo oko 30.000. Represija prema pripadnicima i simpatizerima NOP bila je znatna ali ipak nešto blaža od one koju su sprovodili četnici u drugim delovima Crne Gore. Odlukom okupacionih vlasti, Lovćenska brigada je raspuštena jula 1943, a posle kapitulacije Italije federaliste su na terenu gotovo u potpunosti potisnuli četnici. Krajem rata njihove pristalice su u značajnom broju pristupile jedinicama Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ).
Aleksandar Miletić
Literatura:
Radoje Pajović, Kontrarevolucija u Crnoj Gori: Četnički i federalistički pokret (1941-1945), Cetinje: Obod, 1977.