Precrtana slika Draže Mihailovića, simbola revizionističke politike u Srbiji. Izvor fotografije: Facebook.
Pojam revizionizam (od lat. revidere – ponovo sagledati, preispitati) ima različita značenja. U suštini, pojam podrazumeva neopravdanu, neutemeljenu ili manipulativnu promenu u interpretaciji prošlosti. Iako se često ističe prigovor da je kritika revizionizma u odnosu prema prošlosti neopravdana, budući da je revizionizam, zapravo, nužan način mišljenja prošlosti, u pitanju je pojmovna rasprava: jasno je da kritičari revizionizma kao načina promišljanja prošlosti ne podrazumevaju poželjnost okamenjenosti onih interpretacija koje su postojale u određenom vremenu i kontekstu, već pojam revizionizam koriste u specifičnom značenju, koje svakako podrazumeva da je reč o promeni u interpretaciji prošlosti ali o promeni koja je zasnovana prvenstveno na političkim i ideološkim osnovama. Takav je uvek slučaj sa revizionizmom koji se javno sprovodi od strane vladajuće političke i društvene klase, naročito posle sloma socijalizma u odnosu na socijalističku prošlost. To je javni, politički istorijski revizionizam.
Kada se dešava u istoriografiji kao naučnoj disciplini (akademski revizionizam), on se uvek javlja kao negacija prethodne naučne interpretacije, kao negacija same mogućnosti i legitimnosti drugačijeg pogleda od revizionističkog i nužno tvrdi da je svaka drugačija interpretacija ideološka, dok je njegova strogo naučna. Primera radi, revizionizam će marksističku interpretaciju istorije nužno okarakterisati kao ideološku, nenaučnu, “komunističku”, a građansku, liberalnu – kao naučnu. Tom isključivošću revizionistička interpretacija sebe izopštava iz domena naučnog diskursa, čineći istu upotrebu nauke kakvu je u pojedinim slučajevima činila vulgarno-marksistička nauka (vulgarni dijalektički materijalizam).
Revizionizam ne podrazumeva uvek falsifikovanje činjenica (mada se ponekad i to dešava) već donosi njihovu proizvoljnu selekciju i reinterpretaciju, po pravilu menjajući ocenu relevantnosti određenih činjenica prošlosti. Tako će primer revizionističke interpretacije biti tvrdnja da povremeni pregovori partizana i okupacionih snaga tokom NOR-a (iako su takvi pregovori sastavni deo svakog gerilskog ratovanja: razmena zarobljenika, mestimične obustave ratnih dejstava i sl) nisu ništa drugo do kolaboracija partizana sa okupatorom, dok će, istovremeno, otvorenu saradnju četnika sa okupatorima protiv partizana revizionistička istoriografija, ako je već ne negira, proglašavati za “racionalnu strategiju”, a same četnike za antifašiste.
Literatura:
Milo Petrović (ur.), Preispitivanje prošlosti I istorijski revizionizam. (Zlo)upotrebe istorije Španskog građanskog rata I Drugog svetskog rata na prostoru Jugoslavije, Beograd 2014; Milivoj Bešlin, Petar Atanacković (urd.), Antifašizam pred izazovima sadašnjosti, Novi Sad 2012; Srdjan Milošević, Istorija pred sudom. Interpretacija prošlosti I pravni aspekti u rehabilitaciji Kneza Pavla Karađorđevića, Beograd 2013.