Sudska rehabilitacija Nikole Kalabića, u postupku koji je pokrenula Kalabavićeva unuka, nije „ekskluzivna“. Poslednjih godina sudovi u Srbiji gotovo po pravilu donose odluke o rehabilitaciji pripadnika četničkog pokreta. Tako se odlukom Višeg suda u Beogradu od maja 2015. i četnički komandant Dragoljub Draža Mihailović smatra neosuđivanim, kao i nekoliko u javnosti manje poznatih pripadnika ovog pokreta. U toku je i postupak za rehabilitaciju Milana Nedića, predsednika srpske vlade za vreme nemačke okupacije.
Istoričar Milan Radanović koji se u svom radu bavi Drugim svetskim ratom i revizijom istorije, u razgovoru sa Danicom Vučenić na pitanje da li se ova, kao i druge odluke sudova u ovom kontekstu mogu shvatiti kao revizija istorije odgovara: „Apsolutno. Reč je o nenaučnim i tendencioznim tumačenjima prošlosti koja imaju za cilj da rehabilituju i viktimiziraju istorijske favorite predstavnika političke, ekonomske i intelektualne elite u postosocijalističkoj Srbiji i difamiraju njihove istorijske protivnike, odnosno one koji su pobedili 1945“.
Vučenić: Posle rehabilitacije Mihajlovića, pa i odluka nadležnih institucija, pre nekoliko godina da se izjednače u statusu partizani i četnici, može li se rehabilitacija Kalabića razumeti kao konitnuitet?
Radanović: Nesumnjivo možemo govoriti o kontinuitetu skandaloznih presuda o rehabilitaciji osoba koje su imale nečasnu ili negativnu ulogu tokom Drugog svetskog rata na osnovu skandaloznog Zakona o rehabilitaciji. Na osnovu tog zakona, odnosno na osnovu privatnog mišljenja sudije koji predsedava procesom za rehabilitaciju, a koje je neretko desno ideologizovano, opterećeno istorijskim stereotipima i predrasudama i nepotkrepljeno dovoljnim istorijskim znanjem, moguće je rehabilitovati sve one za koje sudija smatra da su bili žrtve progona „iz političkih i ideoloških razloga“. Problem nekompetencije članova sudskog veća u pogledu poznavanja istorijskih činjenica ne može se otkloniti angažovanjem istoričara koji su skloni nenaučnim tumačenjima pojedinih događaja i ličnosti iz istorije snaga kolaboracije. Sudska rehabilitacija Nikole Kalabića nije samo primer kontinuiteta skandaloznih presuda o rehabilitaciji već i izuzetno opasan presedan koji će omogućiti sudsku rehabilitaciju i mnogih drugih oficira Jugoslovenske vojske u otadžbini čija istorijska uloga je bila opterećena kolaboracijom i ratnim zločinima njima podređenih vojnih snaga.
Vučenić: Kao da u Srbiji još nema dogovora, za razliku od ostatka planete, ko je pobedio u Drugom svestkom ratu?
Radanović: Istorijske činjenice su nepromenjive i neumoljive i mada Srbija nije zemlja u kojoj vlasti sprovode najproblematičniju politiku sećanja u Evropi, budući da u tome prednjače neke druge evropske zemlje, ipak treba napomenuti da ni Mađarska ili Poljska, pa čak ni Ukrajina, države poznate po izrazito desničarskoj istorijskoj politici, nisu usvojile zakon kojim je moguća rehabilitacija pred sudovima istorijskih ličnosti koje su odigrale negativnu ili nečasnu istorijsku ulogu, a oko čije uloge ne postoji konsenzus u nauci i društvu. Naravno, u tom zemljama postoje drugi mehanizmi normalizacije, rehabilitacije i glorifikacije takvih ličnosti, ali Srbija je jedina postsocijalistička zemlja čija politička i intelektualna elita se dosetila jednog takvog modusa prepravljanja prošlosti. Osim toga, domaća istoriografija koja se bavi istraživanjima Drugog svetskog rata u krizi je već više od dve decenije.
Vučenić: Ko je po vašem sudu odgovoran za to što ovde ne postoji neki elementarni „vrednosni konsenzus“ u vezi sa našom sopstvenom istorijom?
Radanović: Najodgovorniji su predstavnici političke elite u poslednje tri decenije i predstavnici akademskog istoriijskog revizionizma. Političari jer su stvorili društvenu klimu koja je normalizovala čin kolaboracije i omogućila rehabilitaciju i viktimizaciju saradnika okupatora i nosilaca ratnog terora, a revizionistički istoričari jer su uložili svoj javni i naučni kredibilitet kako bi pružili legitimitet takvoj praksi i idejama. Interes političke i ekonomske elite, pored ostalog, jeste i rehabilitacija neprijatelja socijalističkih ideja, makar oni bili saradnici fašista i nosioci masovnog nasilja. Osim toga, u njihove ideološke interese spada i restitucija imovine konfiskovane nakon oslobođenja. Sudske rehabilitacije su finale tog procesa. Otud i skandalozni Zakon o rehabilitaciji iz 2006. i njegova recentna primena. Političari nemaju dovoljno društvenog kredibiliteta kako bi ubedljivo sproveli proces rehabilitacije strane poražene 1945. Zbog toga im je potrebna pomoć onih koji u njihovoj vladavini prepoznaju svoj ideološki ili klasni interes, a to su pojedini predstavnici crkve, istorijske nauke i sudske vlasti koji su spremni da založe vlastiti kredibilitet ili privid kredibiliteta kako bi pripomogli u navedenom procesu.
Vučenić: Kako razumete to da se pojedini političari na vlasti mahom slažu u osudi ovakvih sudskih poteza, s jedne strane, a na drugoj u javnosti promovišu „vrednosti“ koje kreiraju društvenu klimu u kojoj je najnormalnije da su Draža i Kalabić heroji?
Radanović: Ne čudi me što Dačić i Vulin kao osvedočeni kvazilevičari i branioci vlastitih klasnih interesa i privilegija ni nakon rehabilitacije krupnih istorijskih figura odgovornih za kolaboraciju i ratne zločine nisu doveli u pitanje koaliciju sa desničarskim partijama koje su nosilac ideja normalizacije, glorifikacije i rehabilitacije kolaboracionista, budući da to nisu učinili ni kada su desničarske vlade u kojima su prethodno participirali povlačile mnogo problematičnije poteze kada je reč o interesima našeg društva, naročito kada je reč o interesima obespravljene i teško osiromašene radničke klase. Samo naivna osoba može da poveruje da članovi sudskih veća koja su rehabilitovala kontroverzne istorijske ličnosti to nisu činili u dosluhu sa pojedinim predstavnicima vlasti.
Vučenić: Kada biste u dve tri rečenice morali da opisete Kalabića i njegovu ulogu u istorijskim dogadjajima, sta biste rekli o njemu, ili sa kim biste ga uporedili...
Radanović: O Nikoli Kalabiću najbolje govori izveštaj koji je on 29. decembra 1943. uputio Draži Mihailoviću u kome se navodi: „U Kopljarima uhvaćeno na spavanju i zaklano 24 aktivna komunista od kojih su 20 Cigani, koji su priznali da su bili takozvani ’jarugaši’, danju rade svoje poslove kući, a noću u akciji. Sve sam poklao.“ Draža Mihailović nije ispitao okolnosti ovog ni mnogih sličnih zločina četničkih jedinica pod Kalabićevom komandom.
Preuzeto sa Insajder.