Napad Nemačke na Poljsku
Još od završetka Prvog svetskog rata 1918. postojala je težnja među državnicima i diplomatama pojedinih zemalja da se rat zabrani kao sredstvo rešavanja konflikata. Najdalje je u tom pravcu dospeo Kelog-Brijanov pakt iz 1928, kojim su se zemlje potpisnice (SAD, Francuska, Nemačka, Velika Britanija, Japan, Belgija, Poljska, Čehoslovačka, a nešto kasnije i SSSR i druge države) odrekle rata kao načina za rešavanje nesuglasica. Međutim, agresivna politika sila Osovine i nemoć Lige naroda da obezbedi posredstvom arbitraže poštovanje odredbi pakta, doveli su do njegovog obesmišljavanja.
Po završetku Drugog svetskog rata, stara ideja o zabranjenosti rata našla je izraz u definisanju posebnog krivičnog dela koje je nazvano zločin protiv mira (ZPM). Na njegovo uobličavanje najviše je intelektualno uticao sovjetski pravnik A. Trajnin, koji se još od kasnih 30-ih bavio pitanjima pravne zaštite svetskog mira. Prema opšteprihvaćenom stanovištu u pogledu optužbi protiv nacističkih rukovodilaca posle Drugog svetskog rata, njihov najteži zločin ticao se upravo započinjanja agresivnog rata, na šta su se odnosile dve od četiri tačke optužnice podignute protiv njih pred Nirnberškim sudom. Štaviše, kao zločin protiv mira inkriminisano je planiranje, pripremanje, započinjanje i vođenje agresivnog rata. O značaju zaštite mira jasno govori kažnjivost u ranoj fazi izvršenja krivičnog dela (planiranje). Međutim, iako je agresija, kao akt kojim se nedvosmisleno izvršava zločin protiv mira, kriminalizovana, ni do danas nema opšteprihvaćenih kriterijuma šta treba smatrati činom agresije i kako je definisati. Zbog toga je i stalni Međunarodni krivični sud, koji je ustanovljen Rimskim statutom iz 1998, a koji je otpočeo sa radom 2002, morao da pomene agresivni rat kao deo svojih budućih, a ne trenutnih nadležnosti, odnosno da svoju nadležnost za slučajeve agresije veže za buduću definiciju ovog međunarodnog krivičnog dela.
Srđan Milošević
Literatura:
A. Kaseze, Međunarodno krivično pravo, Beograd 2005; A. Zahar and G. Sluiter, International Criminal Law: A Critical Introduction, Oxford: Oxford University Press, 2007; P. Grzebyk, Criminal Responsibility for the Crime of Aggression, Routledge, 2010; S. Sayapin, The Crime of Aggression in International Criminal Law: Historical Development, Comparative Analysis and Present State, T.M.C. Asser Press, 2014; F. Hirsch, “The Soviets at Nuremberg: International Law, Propaganda, and the Making of the Postwar Order”, American Historical Review 3/2008, 701–730.