Raul Valemberg (1912-1947). Izvor fotogrfije: Holocaust Encyclopedia
Raoul Wallenberg je bio švedski diplomata i arhitekta koji je do danas ostao upamćen kao čovek koji je spasao desetine hiljada Jevreja od sigurne smrti u nacističkim logorima. Rođen je 4. avgusta 1912. Kao diplomata i kritički orijentisan intelektualac Wallenberg je shvatao razmere stradanja miliona evropskih Jevreja. Po okupaciji Mađarske i uspostavljanju vlade Strelastih krstova je započeo holokaust nad Jevrejima sa područja koja je okupirala fašistička Mađarksa. Wallenberg je kao specijalni izaslanik Kraljevine Švedske u Budimpešti izdavao pasoše i osiguravao zaštitu u zgradi ambasade za brojne jevrejske porodice i pojedince u period od jula do decembra 1944.
Po ulasku jedinica Crvene armije u Budimpeštu dok su borbe na ulicama grada još uvek trajale, Wallenberg je 17. januara 1945, uhapšen i posle toga mu se gubi svaki trag. Veruje se da su ga uhapsili pripadnici СМЕРШ-a (skraćenica od reči Смерть шпионам koja je označavala sovjetsku vojnu kontraobaveštajnu organizaciju). Prema kasnijim izveštajima, Wallenberg je najverovatnije ubijen 17. jula 1947. u Lubjanki – sedištu KGBa i ozloglašenog zatvora u Moskvi. Do danas nisu rasvetljeni razlozi njegovog hapšenja i ubistva. Eventualne veze sa američkim obaveštajnim službama su ostale nejasne.
Ime švedskog diplomate je postalo simbol pasivnog, ali kontinuiranog otpora nacizmu i fašizmu. Wallenberg je zapamćen kao borac koji se ne predaje i koji u svakom trenutku pokušava da spasi što je moguće veći broj nevinih ljudi od strašne smrti u logorima. U vremenu hladnog rata on je proglašen za počasnog građanina mnogih država (SAD, Kanade, Mađarske, Australije i Izraela). U državi Izrael je proglašen za pravednika među narodima. Brojni su njegovi spomenici podignuti širom sveta sa idejom da afirmišu nepokolebljiv otpor fašizmu.
Literatura:
Thomas Streissguth, Raoul Wallenberg: Swedish Diplomat and Humanitarian, The Rosen Publishing Group, New York 2001.