Spomen-ploča u Beogradskoj ulici na mestu na kome je na smrt pretučen Dušan Jovanović
Antiromanizam, antiromski rasizam, ili anticiganizam, su termini kojima se označavaju svi vidovi predrasuda, neprijateljstava i diskriminacije Roma kao pripadnika etničke grupe, odnosno nosilaca romskog kulturnog nasleđa. Antiromanizam je oblik rasizma zasnovan na navodnoj rasnoj superiornosti, odnosno „forma dehumanizirajućeg i institucionalnog rasizma uzgajana istorijskom diskriminacijom, koja se, pored ostalog, izražava nasiljem, govorom mržnje, eksploatacijom, stigmatizacijom i najeklatantnijom vrstom diskriminacije”.
Progoni su obeležili hiljadugodišnju istoriju Roma u Evropi. Vrhunac diskriminacije su predstavljali Nirnberški zakoni usvojeni u nacističkoj Nemačkoj 1935, kojima su Romi uz Jevreje bili označeni kao „neprijatelji rasno utemeljene države”. Nacisti i njihovi pomagači su tokom Drugog svetskog rata izvršili genocid nad Romima (Porajmos, ili Samudaripen) u kome je ubijeno između 220 000 i pola miliona ljudi.
Romi su i danas najugroženija socijalna grupa u većini evropskih zemalja. Izloženi su stalnim napadima desničarskih, fašističkih i navijačkih grupa, čiji broj svakodnevno raste. Antiromski grafiti i postovi na internetu su jasni izraz govora mržnje koji je u porastu svake godine. U Srbiji većina romske populacije živi ispod minimuma egzistencije, socijalna mobilnost je gotovo nepostojeća, dok je mogućnost školovanja dece bitno smanjena u odnosu na period socijalizma (svega 49% završi osnovnu školu), kao i uključenost u sistem zdravstvene zaštite. Svakodnevna je izloženost Roma negativnoj diskriminaciji, dok svaki oblik integracije de facto znači asimilaciju.
Simbol teškog položaja Roma u Srbiji je lik trinaestogodišnjeg dečaka Dušana Jovanovića koga su dvojica skinheda prebila na smrt 18. oktobra 1997. u samom centru Beograda. I pored godišnjih komemoracija pored spomen-ploče na mestu njegovog ubistva, država suštinski nije promenila položaj Roma. U Srbiji postoji Zakon o zabrani diskriminacije i Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, ali Romi ostaju „najugroženiji od najugroženijih nacionalnih manjina”, a mehanizmi pozitivne diskriminacije i osmišljene zaštite ne funkcionišu.
Prema definiciji European Commission against Racism and Intolerance (ECRI, Evropska komisija protiv rasizma i netolerancije) iz 2011.
IZVORI:
Božidar Jakšić, Romi u Srbiji, Između nakovnja siromaštva i čekića diskriminacije, Most Art, Zemun 2015.
Božidar Jakšić, Goran Bašić, Umetnost preživljavanja, Gde i kako žive Romi u Srbiji, Institut za filozofiju i društvenu teoriju, „Filip Višnjić”, Beograd 2005.