Ruski revolucionar Vladimir Lenjin drži govor u Tavričeskom dvorcu. Izvor fotografije: Marxits
Pojmovi revolucija i kontrarevolucija veoma su stari i vezuju se za aktere Francuske revolucije iz 1789. i njene oponente. U marksističkoj političkoj misli pojam revolucija jedan je od centralnih i predstavlja neminovni izraz klasne borbe proletarijata predvođenog proleterskom (komunističkom) partijom. Prema Marksu, “istorija celokupnog ljudskog društva je istorija klasne borbe”, a nužnost te borbe ogleda se u tome što vladajuća klasa, očekivano, ne pokazuje spremnost da dobrovoljno odstupi sa pozicija moći koje drži u sopstvenom interesu i na štetu potčinjenih klasa. Iz tog razloga politički i klasno osvešćena radnička klasa, u uslovima kada postojeći odnosi ljudi u proizvodnji postanu kočnica daljeg razvoja, izvodi socijalističku revoluciju, koja neminovno ima dvostruki smisao: političko i socijalno razvlašćivanje privilegovane buržoaske klase. Spoljašnje političke okolnosti mogu predstavljati manje ili više podsticajan okvir revolucionarne promene.
Oktobarska socijalistička revolucija postala je uzor revolucionarnim komunističkim partijama u svetu, a njeno izvođenje u kontekstu Prvog svetskog rata imalo je snažan uticaj i na inicijalno komunističko shvatanje Drugog svetskog rata kao prilike da se izvede analogni prevrat u drugim zemljama sveta. Ipak, okolnosti Drugog svetskog rata bile su znatno drugačije od onih iz 1917: dok je agenda ruskih komunista bila pacifistička, ali i antiimperijalna u odnosu na caristički režim u sopstvenoj zemlji, dotle se u kontekstu Drugog svetskog rata u zemljama poput Jugoslavije morala voditi antiokupatorska borba, čiji se antiimperijalni karakter ogledao upravo u odbrani sopstvene zemlje od agresivne imperijalističke politike Osovine.
Ipak, formula za izvođenje socijalističke revolucije u uslovima oslobodilačkog rata u Jugoslaviji, posle neuspešnog i štetnog pokušaja kopiranja modela ruske revolucije (leva skretanja), pronađena je u samom unutrašnjem pregrupisavanju snaga u zemlji: svrstavanje buržoazije jugoslovenskih naroda na stranu okupatora i njena kolaboracija učinili su samu narodnooslobodilačku borbu revolucionarnim prevratom, u kojem je linija podele revolucija-kontrarevolucija sledila u najvećoj meri liniju klasne podele društva. Glavna mera socijalističke revolucije – eksproprijacija eksproprijatora – usledila je, otuda, kao kazna za ratnu kolaboraciju sa okupatorom.
Literatura:
K. Marks, “Revolucija i kontrarevolucija”, Izabrana djela, I, Beograd, Zagreb 1950; V. I. Lenjin, “Država i revolucija”, Izabrana dela, I, 1950; Isti, Proleterska revolucija i renegat Kaucki, Beograd 1950; B. Kidrič, V. Rašković, O revoluciji i klasama, Beograd 1960.