Kolijevka Ljubomira Pantića, jednogodišnje bebe koju su četnici zaklali 1943. godine u Vraniću, zajedno s još 67 osoba, uglavnom žena i djece.
Kad su Dražini četnici izjednačeni s partizanima i postali antifašisti, zašto prvi od njih ne bi dobio muzej u Beogradu?
Beograd bi uskoro mogao da dobije novi muzej. Ne, nije reč o Muzeju žrtava Srebrenice, ili o Muzeju etničkog čišćenja, već o muzeju koji bi bio posvećen rehabilitovanom četničkom vođi Dragoljubu - Draži Mihailoviću. Inicijativu za osnivanje muzeju pokrenula je grupa poštovalaca ravnogorske tradicije, na čelu sa Vojislavom Mihailovićem, Dražinim unukom, bivšim gradonačelnikom Beograda, koji danas obnaša funkciju potpredsednika Pokreta obnove Kraljevine Srbije. Kako kažu ovi ljubitelji Draže, "ideja je da se na jednom mestu sakupe lični predmeti, dokumenti i literatura posvećeni njegovoj borbi".
Pokretači inicijative su već bezecovali i potencijalnu lokaciju za muzej, u Bregalničkoj ulici na broju 24 na Crvenom krstu, gde je Draža živeo sa porodicom pre rata. Mihailović mlađi je izjavio kako bi bilo najbolje da se osnuje fond koji bi skupio novac za osnivanje i održavanje muzeja, a u njegovom nadzornom odboru našli bi se sve sami uglednici: akademici, profesori, vladike, pisci...
Jedan pisac i akademik je već podržao ovu inicijativu. U pitanju je neizbežni Matija Bećković, koji se, na sopstveno iznenađenje, poslužio čak i mrskom logikom kako bi opravdao osnivanje muzeja: "Logično je da se i kod nas, gde su delovala dva antifašistička pokreta, oformi muzej gde bi oba bila ravnopravno zastupljena." Tvrdnja o "dva antifašistička pokreta" nije nikakva pesnička sloboda poete Bećkovića, već zvanična verzija istorije koju deca već godinama uče po srpskim školama.
Kolijevka zaklane bebe
Kad je već Dražin pokret proglašen antifašističkim, kad su četnici izjednačeni sa partizanima, kad su Čiči podignuti silni spomenici, kad mu se i vojska klanja za praznike, kad mu već svake godine episkopi i mitropoliti služe parastose – zašto onda prvi među četnicima ne bi dobio i svoj muzej? Pravo je čudo kako se niko toga nije ranije setio. Nisu dovoljne tone četničke propagande kojom smo zasuti već 30 godina, nisu dovoljni silni falsifikati istorije, koji nas ubeđuju da su nacistički kolaboracionisti zapravo rodoljubi i borci protiv fašizma, red je da četnici dobiju i jednu muzejsku instituciju u centru Beograda.
Zapravo, ideja o osnivanju muzeja posvećenog Draži Mihailoviću i njegovom četničkom pokretu i nije tako loša. Bilo bi zanimljivo videti koji bi sve eksponati bili deo stalne postavke u takvom muzeju. Četnici su vredno radili pune četiri godine rata, ostavili su iza sebe brojne tragove svojih patriotskih antifašističkih dela, veliki je njihov minuli rad, svašta bi se tu našlo za izložbenu postavku.
Recimo, nezaobilazni deo postavke trebalo bi da bude kolevka Ljubomira Pantića, jednogodišnje bebe koju su četnici zaklali u noći između 20. i 21. decembra 1943. godine u Vraniću, zajedno sa brojnim članovima porodice Pantić i drugim meštanima, ukupno njih 67, uglavnom žena i dece. Pokolj je izvršio Prvi bataljon Posavske brigade Avalskog korpusa Jugoslovenske vojske u otadžbini, po naređenju Draže Mihailovića, koji je od svojih četniika zahtevao da očiste okolinu Beograda od komunista i njihovih simpatizera. Nije lako u detetu u kolevci prepoznati komunistu ili simpatizera boraca protiv okupatora, ali četnici su bili sposobni i za takve natprirodne poduhvate, pa je red da to ostane zabeleženo i sačuvano u muzeju za buduće generacije.
Gdje SS-ovac stade, četnik produži
U stalnu postavku obavezno bi morale da uđu kame kojima su četnici klali civile u Boleču samo par dana nakon pokolja u Vraniću, ili puške kojima su streljali seljane u Drugovcu, ili fotografije Glogovačke šume kod Ćuprije, gde su klali borce protiv fašizma i njihove pomagače. Iznad tih eksponata prigodno bi valjalo ispisati citate iz naredbi Draže Mihailovića, na primer: "Prema komunističkim simpatizerima biti nemilosrdan", ili "Produžite rad na definitivnom čišćenju komunista. Oni ne smeju postojati u Srbiji."
Muzej bi mogao i tematski da se organizuje. Tako bi jedan deo bio posvećen ubijanju partizanskih boraca i simpatizera po Srbiji i Crnoj Gori, pod četničkom parolom: "Zatrite komuniste da bi Srbin mogao da živi." Tu obavezno treba izložiti čekić-macolu popa Milorada Vukojičića Mace, koji je nadimak dobio po ovom oruđu za ubijanje, dok je, kao vođa "crne trojke", ubijao antifašiste po Pljevlji i okolini. Valjalo bi izložiti i Macin oreol, budući da je Srpska pravoslavna crkva ovog zloglasnog koljača proglasila za svetitelja.
Drugi deo bi bio rezervisan za omiljenu četničku razonodu – ubijanje partizanskih ranjenika, pod sloganom: "Gde SS-ovac stade, četnik produži." U tom delu mogli bi da izlože fotografiju Ivana Gorana Kovačića, kog su četnici zaklali tokom ubijanja ranjenika sa Sutjeske. Budući da saradnicima nacističkog okupatora nije strana morbidnost, mogli bi da izlože i Goranovu poemu Jama.
Kao što kaže pisac Slobodan Blagojević: "Nimalo nije slučajno da su najvećega hrvatskog pjesnika srpskih stradanja pod ustašama, Ivana Gorana Kovačića, zaklali četnici. Ivan Goran unio je 'nepotrebne' rafinmane i duhovne potencijale u jednu sferu najizopačenijeg Thanatosa, koji se predstavljao kao 'biološka borba za život'. Kao da je slijepa biologija nanjušila prevazilaženje sebe, našla pjesnika i zaklala ga!"
Četničko čišćenje 'velike Srbije'
Bar jednu prostoriju u muzeju valjalo bi ispuniti eksponatima o četničkim pokoljima muslimanskog stanovništva u Sandžaku i Istočnoj Bosni. Tu su se Dražini koljači posebno iskazali, pobili su preko 4.000 civila, od kojih su četvrtina bila deca stara do četiri godine.
U tom delu postavke trebalo bi izložiti svedočanstva preživelih, recimo Nuradina Ašćerića iz pribojskog sela Zaostro: "Prvi prizor na koji smo naišli bila je Hadžira od Hadžića, zaklana sa ranjenim djetetom od dvije godine u rukama. Posljedice stradanja su bile stravične, ali nijedna ne može da se poredi sa onom u kući Memiša Ašćerića, gdje su četnici poklali i starce, i žene, i djecu, i sve nabacali po sobama. Imalo je još živih koji su zapomagali, a krv se slivala podom."
Tu bi svoje mesto našli i brojni četnički dokumenti. Na primer, "Instrukcija Dragoljuba Mihailovića Đorđu Lašiću i Pavlu Đurišiću od 20.12.1941. godine", u kojoj đeneral Draža piše da su ciljevi njegovih odreda, između ostalog: "Stvoriti veliku Jugoslaviju i u njoj veliku Srbiju, etnički čistu u granicama Srbije — Crne Gore — Bosne i Hercegovine — Srema — Banata i Bačke", "čišćenje državne teritorije od svih narodnih manjina i ne-nacionalnih elemenata" i "stvoriti neposredne zajedničke granice između Srbije i Crne Gore, kao i Srbije i Slovenačke čišćenjem Sandžaka od Muslimanskog življa i Bosne od Muslimanskog i Hrvatskog življa"...
Ubijanje žena, djece, staraca...
Našlo bi se mesta i za izveštaj Pavla Đurišića, koji je poslao Draži 13. februara 1943. godine, nakon pokolja muslimanskog življa u Pljevljanskom, Čajničkom i Fočanskom srezu. Đurišić se tu otvoreno hvališe, pa čak i preteruje: "Sva muslimanska sela u tri pomenuta sreza su potpuno spaljena, tako da nijedan njihov dom nije ostao čitav. (…) Naše ukupne žrtve su bile 22 mrtva, od kojih 2 nesretnim slučajem i 32 ranjena. Kod muslimana oko 1.200 boraca i do 8.000 ostalih žrtava: žena, staraca i dece."
Valjalo bi izložiti i "Program četničkog pokreta Draže Mihailovića od septembra 1941. godine, za vreme i posle završetka Drugog svetskog rata upućen izbegličkoj Vladi Kraljevine Jugoslavije", u kojem Draža planira akcije tipa: "omeđiti 'defakto' srpske zemlje i učiniti da u njima ostane samo srpski živalj", "izgraditi plan za čišćenje ili pomeranje seoskog stanovništva sa ciljem homogenosti srpske državne zajednice", "u srpskoj jedinici kao naročito težak problem uzeti pitanje muslimana i po mogućnosti rešiti ga u ovoj fazi"...
Obavezno bi trebalo izložiti i spis četničkog ideologa Stevana Moljevića "Homogena Srbija", kao i njegovo pismo Dragiši Vasiću, jer je u tim dokumentima izložen plan za stvaranje "velike Srbije", koja će biti etnički čista. Uz te dokumente mogli bi se postaviti eksponati koji povezuju daleku prošlost sa živom sadašnjošću, a to se najbolje može učiniti izlaganjem fotografija Ratka Mladića, Radovana Karadžića, Slobodana Miloševića i ostalih savremenih nastavljača Dražinog projekta.
Svi pobrojani eksponati predstavljaju samo mali izbor iz bogate istorije četničkog delovanja. Dražine pristalice nisu štedele sebe, a još manje druge, kako bi ostvarili svoje zločinačke ciljeve, što je podrazumevalo i svesrdnu kolaboraciju sa nacističkim okupatorom. Ima tu materijala za pet muzeja.
Topografija četničkog terora
Kad bi se ovakvi eksponati iz stvarne istorije četničkog pokreta izložili u okviru muzejske postavke, možda bi lažna slika o četnicima kao borcima protiv fašizma i o Draži kao "prvom gerilcu u porobljenoj Evropi" najzad bila promenjena. Tvorci inicijative za otvaranje muzeja, naravno, imaju sasvim suprotne namere. Oni bi samo da dodatno institucionalizuju već izvršenu reviziju istorije i da nastave sa falsifikovanjem Drugog svetskog rata. Za istinu i činjenice u Dražinom muzeju jednostavno nema mesta.
Pa nećemo valjda u muzeju posvećenom četnicima da izlažemo artefakte njihovih zlodela? Nismo mi Nemci pa da pravimo muzeje kao što je, recimo, "Topografija terora" u Berlinu, gde se mogu videti silni dokumenti o zločinima koje su širom Evrope počinili SS, Gestapo i drugi organi Trećeg Rajha. U okviru stalne postavke, može se videti i jedna fotografija iz okoline Kragujevca na kojoj nacisti skupljaju civile koje će streljati u Šumaricama.
Dok se neki srećniji narodi obračunavaju sa svojom zločinačkom prošlošću kako im se ona nikad više ne bi ponovila, mi krivotvorimo sramne stranice sopstvene istorije, a zločince kujemo u zvezde. U očiglednoj nameri da repriziramo prošlost sa svim njenim strahotama. Čak i ako Dražini poklonici ne uspeju da otvore muzej svom idolu, ništa bitno se neće promeniti. Jer, muzej Draže Mihailovića već postoji, samo je nevidljiv. Falsifikovani eksponati tog imaginarnog muzeja nalaze se u stotinama hiljada ljudskih umova zatrovanih višedecenijskom četničkom propagandom.
Tomislav Marković