Pavle Đurišić i vojni guverner Crne Gore, italijanski general Pircio Biroli. Izvor fotografije: znaci.net
Četničke jedinice pod komandom vojvode Pavla Đurišića bile su najbrojnije i najznačajnije kolaboracionističke snage na tlu Crne Gore. Đurišić je u vreme Aprilskog rata bio kapetan jugoslovenske vojske, a kao oficir se istakao i u borbi protiv Italijana u ustanku u Crnoj Gori jula i avgusta 1941. Sa otpočinjanjem građanskog rata između pripadnika partizanskog i četničkog pokreta u Srbiji, u jesen 1941. dolazi do rasplamsavanja sukoba i u Crnoj Gori. Već od septembra 1941, Đurišićeve vojne formacije u severnoj Crne Gore mogu se smatrati delom pokreta Draže Mihailovića.
Tokom 1942. Đurišićevi četnici su u razračunavanju sa partizanskim jedinicama sarađivali sa okupatorom i sa vojnim formacijama tzv. separatista (federalista). Posle potiskivanja partizanskih snaga iz Crne Gore u leto 1942, njena teritorija se našla pod kontrolom dva kvislinško-kolaboracionistička pokreta i komandom tzv. tri leteća odreda: jednog separatističkog Krsta Popovića i dva tzv. nacionalna ili četnička čiji su vođe Bajo Stanišić i Pavle Đurišić (severna Crna Gora). Posle italijanske kapitulacije u septembru 1943. i pogibije Stanišića u oktobru iste godine, Đurišić je ostvario kontrolu nad najvećim delom Crne Gore.
Tokom 1942. i 1943. tzv. Đurišićevi ili crnogorski četnici počinili su masovne zločine i genocidne radnje protiv muslimanskog stanovništva u istočnoj Bosni. Takođe, aktivno su, na strani italijanskih i nemačkih okupatora, učestvovali u Četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi u kojoj su ih jedinice NOP potukle do nogu. U operacijama za konačno oslobođenje zemlje, Đurišić se protivno Mihailovićevoj strategiji povlačio na zapad sa nemačkim jedinicama. Tokom povlačenja, na tlu NDH uspostavio je saradnju sa crnogorskim separatistom Sekulom Drljevićem sa kojim marta 1945. preimenuje svoje jedinice u tzv. Crnogorsku narodnu vojsku. Ustaše su ga na prevaru uhvatile i ubile aprila 1945. godine.
Aleksandar Miletić
Literatura:
Radoje Pajović, Kontrarevolucija u Crnoj Gori: Četnički i federalistički pokret (1941-1945), Cetinje: Obod, 1977; Vladimir Dedijer, Antun Miletić, Genocid nad Muslimanima 1941-1945, Sarajevo: Svjetlost, 1990.